Niepełnosprawność intelektualna
Niepełnosprawność intelektualna klasyfikacja:
- Upośledzenie umysłowe – uszkodzenia mózgu, które nastąpiły przed urodzeniem i w kresie wczesnego dzieciństwa.
- Organiczne zaburzenia psychiczne – na skutek uszkodzeń mózgu, który nastąpiły w okresie dorosłości, mają charakter postępujący. Wyróżniamy tutaj: Demencje, Otępienie w chorobie Alzheimera, Otępienie naczyniow, Otępienie w innych chorobach (Picka, Crautzfelda-Jakoba, Huntingtona, Parkinsona, HIV).
Upośledzenie umysłowe
Polega na obniżeniu poziomu rozwoju wielu procesów i funkcji poznawczych, co znajduje odzwierciedlenie w poziomie inteligencji, oraz w zdolnościach adaptacyjnych jednostki do warunków społecznych i wymagań kulturowych. Jest to nieodwracalne zaburzenie psychiczne na skutek trwałego uszkodzenia lub dysfunkcji mózgu, charakteryzuje się objawami w sferze funkcjonowania poznawczego i deficytami w radzeniu sobie w życiu codziennym.
Stopnie upośledzenia umysłowego
Stopnie upośledzenia umysłowego wg ICD-10 i DSM-IV
| Stopień upośledzenia umysłowego | Zakres IQ wg ICD-10 | Zakres IQ wg DSM-IV | Wiek umysłowy | Procent osób w populacji upośledzonych |
|---|---|---|---|---|
| Łagodny - lekki* | 50-69 | 50-55 do około 70 | 9 do poniżej 12 lat | 85 |
| Umiarkowany | 35-49 | 35-40 do 50-55 | 6 do poniżej 9 lat | 10 |
| Znaczny - ciężki* | 20-34 | 20-25 do 35-40 | 3 do poniżej 6 lat | 4 |
| Głęboki | <20 | poniżej 20 lub 25 | mniej niż 3 lata | około 1 |
Terminy użyte w DSM-IV 1994r.
Upośledzenie umysłowe lekkie
- Obniżonych jest funkcji poznawczych, ogólna sprawność motoryczna, rozwój mowy i zdolności komunikowania się z innymi ludźmi.
- Tempo osiągania różnych zadań rozwojowych na danym etapie życia jest wolniejsze.
- U osób lekko upośledzonych największe obniżenie możliwości intelektualnych występuje w zakresie myślenia, ponieważ nie osiągają one zdolności do myślenia abstrakcyjnego, pozostając na etapie operacji konkretnych i konkretnofunkcjonalnych.
- Wykazują także trudność z logicznym wnioskowaniem, a ich krytycyzm jest obniżony.
- Upośledzenie pamięci świeżej i trwalej, obniżeniem zdolności do koncentracji, podzielności i przerzutności uwagi.
- Rozwój mowy przebiega wolniej, słownictwo jest ubogie jednak zachowana zostaje zdolność komunikowania się.
- Osoby upośledzone w stopniu lekkim są bardzo często niedojrzale emocjonalnie, mają trudności w kontroli emocji i potrzeb, problemy w procesie internalizacji norm i zasad postepowania społecznego (socjalizacji), a także w rozwoju uczuciowości wyższej.
- Borykają się z niskim poczuciem własnej wartości.
- Większość z nich osiąga pełną niezależność w zakresie samoobsługi oraz wykonywania różnych prac domowych i jest zdolna do pracy wymagającej niezbyt wysokich kwalifikacji.
Upośledzenie umysłowe umiarkowane
- Obniżenie poziomu sprawności intelektualne.
- Wiele osób cierpi także z powodu schorzeń różnych receptorów (np. słuchu, wzroku lub kinestezji).
- Myślenie ma charakter przedoperacyjny, konkretno-obrazowy, a zdolność do rozumienia rzeczywistości i formułowania o niej wniosków jest znacznie ograniczona.
- Występuje spowolnienie dynamiki myślenia i spostrzegania; zdolność do wyodrębniania istotnych szczegółów, cech przedmiotów i zjawisk. Pojawiają się błędy w ujmowaniu związków między zdarzeniami, co sprzyja zmyśleniu i konfabulacji.
- Dominuje uwaga mimowolna, ze zmniejszoną zdolnością do utrzymywania uwagi dowolnej, oraz poważne problemy w zapamiętywaniu, przechowywaniu i odtwarzaniu informacji.
- Rozwój mowy jest spowolniony, zasób słów niewielki, wypowiedzi są chaotyczne i agramatyczne. Czasami mowa jest niewyraźna lub bełkotliwa, niemniej proste polecenia są rozumiane.
- W życiu dorosłym osoby te są zdolne do wykonywania prostych, praktycznych czynności. Zazwyczaj nabywają wystarczających umiejętności w zakresie samoobsługi i dbania o higienę osobistą czy wykonywania prostych prac domowych.
- Prowadzenie całkowicie samodzielnego i niezależnego życia - nawet w dorosłości - jest raczej niemożliwe.
- Osoby mogą ujawniać nadpobudliwość i gwałtowność, zachowania aspołeczne i autodestrukcyjne, buntownicze i negatywistyczne.
Upośledzenie umysłowe znaczne
- Poziom sprawności wszystkich funkcji intelektualnych jest niższy niż w grupie upośledzonych w stopniu umiarkowanym.
- Istnieją poważne trudności w przyswajaniu najbardziej podstawowych umiejętności i nawyków życia codziennego.
- Często współwystępują uszkodzenia aparatu ruchowego, poważne wady wzroku, słuchu i inne, a także zaburzenia neurologiczne: niedowłady, porażenia kończyn oraz liczne choroby somatyczne
Upośledzenie umysłowe głębokie
- Inteligencja osiąga poziom pozwalający na postrzeganie i doświadczanie rzeczywistości zewnętrznej i wewnętrznej w wymiarze zmysłowo-ruchowym. (IQ nie przekracza 20).
- Umiejętności komunikacji są bardzo zróżnicowane: od braku kontaktu, nawet emocjonalnego, do rozumienia prostych poleceń i mówienia kilku słów, podobnie jest z pamięcią i uwagą.
- Może wystąpić brak zdolności do zapamiętania i utrzymania uwagi dowolnej lub są one minimalne.
- Dla tego stopnia niepełnosprawności intelektualnej charakterystyczne są ciężkie wady neurologiczne i fizyczne, które upośledzają zdolność do poruszania się, a czasami też percepcji rzeczywistości.
Savoir-vivre - upośledzenie umysłowe
Osoby z upośledzeniem umysłowym wolno się uczą. Mają trudności z wykorzystaniem zdobytej wiedzy i umiejętności oraz z zastosowaniem ich w różnych miejscach i sytuacjach.
- Zwracaj się do takiej osoby używając jasno sformułowanych zdań, prostych słów i raczej konkretnych, a nie abstrakcyjnych pojęć.
- Pomóż jej zrozumieć złożoną koncepcję, dzieląc ją na mniejsze części.
- Nie używaj języka dziecięcego ani nie traktuj protekcjonalnie osób z upośledzeniem umysłowym.
- Dostosuj tempo, stopień złożoności i słownictwo twojej wypowiedzi do osoby, z którą rozmawiasz.
- Pamiętaj, że masz do czynienia z osobą dorosłą, która sama może podejmować decyzje, chyba, że poinformowano cię, że jest inaczej.
- Osoby z upośledzeniem umysłowym mogą starać się za wszelką cenę zadowolić rozmówcę. Podczas rozmowy taka osoba może mówić ci to, co jej zdaniem chcesz usłyszeć. w niektórych sytuacjach, takich jak egzekwowanie prawa czy badanie lekarskie, może mieć to swoje poważne konsekwencje, jeżeli stosowana przez ciebie technika rozmowy nie jest skuteczna.
- Pytania powinny być formułowane w neutralny sposób, aby uzyskać dokładne informacje.
- Zweryfikuj odpowiedzi, powtarzając każde pytanie w inny sposób.
- Osoby z upośledzeniem umysłowym mogą mieć trudności z podejmowaniem szybkich decyzji. Bądź cierpliwy i daj twojemu rozmówcy wystarczającą ilość czasu.
- Przejrzyste oznakowanie z piktogramami może pomóc osobie z upośledzeniem umysłowym znaleźć drogą na terenie obiektu.
- Osoby z upośledzeniem umysłowym działają w pracy i w codziennym życiu według ustalonego i znajomego porządku. Miej świadomość tego, że zmiana otoczenia lub ustalonego porządku może wymagać pewnej uwagi i czasu na dostosowanie się.